TARİHİ
Antik Çağ
Gelibolu Tarih çağları boyunca türlü devletlerin egemenliğinde bulunmuştur. Uzun süre Yunanistan Kolinizatörlerinin yerleşme yeri olmuştur. Daha sonra önce Lidya, ardından Pers İmparatorluğuna bağlanmıştır. Bundan sonra da sırasıyla Mykele Deniz savaşından sonra M.Ö. 479 yılında Atina’nın, M.Ö. 334 yılında ise İskender’in egemenliğini kabul etmiştir.
Ünlü Seyyah Evliya Çelebi Seyahatname’sinde Gelibolu’ya yer vermiştir. Evliya Çelebi’ye göre Gelibolu Kalesi Kral Flikos tarafından kurulmuş ve o zamanlardaki adı “Flikos Pergar” dır (Yunan tarihçilere dayanarak yazmıştır).
Yarımada üzerinde, şu ana kadar tespit edilebilmiş dört antik kent bulunmaktadır.
Bizans Dönemi
Palailogoslar döneminde Bizans hizmetine girerek o zamanlar Gallipolis (Kallipolis - eski yunanca, güzel, harika şehir anlamında) adıyla anılan kente yerleştirilen Katalanlar, giderek tüm boğaza egemen oldular. Daha sonra Katalanlara karşı girişilen cezalandırma hareketinde, Türkmenler de Melik İshak ve Halil Ece komutasında, Katalanların müttefiki olarak burada Bizanslılarla savaştılar. Sonuçta Katalanlar Gallipolis'i boşaltmak zorunda kalınca (1305), Türkmen savaşçılar da Anadolu yakasındaki Karesi topraklarına çekildiler.
Bu savaş sırasında kent çok tahrip edilmiştir.
Yine bu sırada Gelibolu Cenevizliler tarafından kuşatıldı ancak alınamadı.
Aydınoğlu Umur Bey ile Saruhanoğlu birlikte kenti kuşattılarsa da ele geçiremediler (1332).
1341 yılında Umurbey donanmasıyla bir kez daha liman önüne geldi, daha sonraları da Gelibolu havalisi Karesi Oğullarından Bergama Emiri Yahşi Bey tarafından kuşatıldı ama yine alınamadı.
Bizans’ı Paleologos hanedanı adına idare eden Kantakuzen’in balkanlarda başı sıkıştıkça, güçlü bir donanmaya sahip olan Aydınoğlu Umurbey’den bir çok kez askeri yardım istemiştir. Aydınoğulları İzmir Limanına saldırıp işgal etmek istediğinde donanması yakılınca Rumeli işlerinden uzak kalmak zorunda kalmışlardı.
Kantakuzen yeniden Umurbey’den yardım isteyince, Umurbey özür dileyerek dostu Orhan Bey’e müracaat etmesini tavsiye etti.
Bu sayede, Aydın, Saruhan ve Karesi Beylerinin Gazi Umur Paşa’nın komutasında müttefiken Rumeli’de yaptığı teşebbüsleri Orhan Gazi ele aldı.
Bizans’ın son büyük imparatoru Kantakuzen Orhan Gazi ile dost ilişkiler kurabilmek için 1346 yılının Mayıs ayında kızı Theodora’yı Orhan Gazi ile evlendirdi.
Bizans İmparatoru ile Orhan Bey Üsküdar’da buluşup ortak tehlike saydıkları Slav tehlikesine karşı izleyecekleri siyasette mutabık kalmalarından sonra, her başı sıkıştığında gittikçe artan sayıda asker yardımı istedi.
1352’de Dimetoka meydan savaşında Gazi Süleyman Paşa müttefik Sırp-Bulgar ordusunu dağıtıp Edirne’yi kurtarmasından sonra 1353 yılında İmparator, Paşa’ya askerlerini barındırması için Gelibolu yakınlarındaki Çimpe kalesini bir üs olarak vermiştir.
Karesi oğullarından devralınan ve Süleyman Paşa ’nın emrinde bulunan küçük donanmanın üssü ise, Aydıncık (Edincik)’ti. Gazi Süleyman Paşa, filosunu buradan hareket ettirip 3.000 kişi ile Gelibolu’nun 8 km kuzeyinde Kozludere’ye çıktı.
02 Mart 1354’te Gelibolu Kalesini aldı.
Cumhuriyet Dönemi
|
1890 yılında çizilmiş bu harita, Gelibolu'nun Edirne vilayetine bağlı bir sancak olduğu döneme ait.
Komşuları Çanakkale, Dedeağaç Sancağı, Edirne ve Tekfurdağ (Tekirdağ) Sancakları
|
| |
|
1926 yılında ilçe olarak Çanakkale iline bağlandıktan sonra yukarıdaki şeklini aldı
|
|
Gelibolu 1923 yılına kadar sancak iken (sağda 1890 yılında Gelibolu haritasını görüyorsunuz), bütün sancakların (Mutasarrıflık) unvan itibariyle kaldırılarak vilayet sayılması üzerine 1923 yılında vilayet olmuştur. İlin ilk valileri Macit Bey ve Arif Hikmet Beylerdir.
Gelibolu Vilayet olduğunda, Eceabat, Keşan, Şarköy, Mürefte, İpsala ve Enez ilçelerinin Gelibolu’ya bağlı olduğu bilinmektedir.
Elde mevcut idare kurulu karar defterinde yukarıda belirtildiği gibi 15 Temmuz 1926 tarih ve 999 sayılı kararda idare kurulu başkanı olarak Vali Arif Hikmet Bey’in imzası vardır. Yine bu karar defterinde 24 Temmuz 1926 Tarih ve 1 sayılı idare kurulu kararındaki imza kaymakam şevket bey’e aittir. 24 Ağustos 1927 gün ve 233 sayılı Beraatı Hizmet ve müddeti hizmet mazbatasına göre, kaymakam Şevket Bey 23 Temmuz 1926 tarihinde işe başlamış, 31 Ağustos 1927 tarihinde görevden ayrılmıştır.
1926 yılında Gelibolu il olmaktan çıkarılır ve Çanakkale iline bağlı bir ilçe haline getirilir. İlçe haline getirilince kendisine bağlı bulunan ilçeler ayrılınca bugünkü sınırlarına kavuşur.
Cumhuriyet'e geçişten sonra Ülke genelinde yaşanan yapılanma ve değişim doğal olarak Gelibolu'yu da aynı şekilde etkiler.
|
